W przypadku, gdy nastąpiło rzeczywiste przystąpienie do wykonania kary, skazany może wystąpić z wnioskiem o udzielenie przerwy w wykonaniu kary.
Wniosek o odroczenie wykonania kary składa się do sądu, który wydał wyrok w pierwszej instancji.
Odroczenie kary ograniczenia wolności
Fakultatywne odroczenie wykonania kary, o którym mowa w art. 62 § 1 k.k.w., następuje w sytuacji, gdy „natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki”.
Przesłanka rzeczonych negatywnych skutków po stronie skazanego obejmuje m.in.:
- chorobę umysłową,
- inną ciężką chorobę, jak również
- niezdolność skazanego do wykonywania orzeczonej przez sąd pracy, czy też
- stan, w jakim skazany się znajduje, a który mógłby, przy/podczas wykonywania pracy, spowodować poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia skazanego
- ukończenie roku szkolnego i zaliczenie egzaminów końcowych w okresie kończącym rok szkolny lub semestr na uczelni
Pod pojęciem „zbyt ciężkich skutków dla rodziny skazanego” kryje się szereg okoliczności, w tym:
- zdarzenia losowe, takie jak pożar i powódź, które wyrządziły szkodę w domu mieszkalnym skazanego, a które wymagają podjęcia przez skazanego czynności eliminujących skutki;
- konieczność podjęcia opieki, w związku z chorobą, kalectwem, niedołęstwem, nad członkiem rodziny, którą może zapewnić wyłącznie skazany;
- konieczność i pilna potrzeba podjęcia prac polowych/sezonowych, których może podjąć się tylko skazany, będący wyłącznym żywicielem rodziny;
- konieczność podjęcia pracy zarobkowej w godzinach nadliczbowych, w sytuacji, gdy skazany jest wyłącznym żywicielem rodziny.
Przedmiotowe, uznaniowe odroczenie wykonania kary może nastąpić wyłącznie na okres do 6 miesięcy. W przypadku natomiast, gdy przesłanki do skorzystania z omawianej instytucji przedłużają się ponad ten okres, powstaje okoliczność uzasadniająca zawieszenie postępowania wykonawczego w części, która dotyczy kary ograniczenia wolności.
Oczywiście, odroczenie wykonania kary ograniczenia wolności może zostać udzielone kilkakrotnie.
Obligatoryjne odroczenie wykonania kary, o którym mowa w art. 62 § 2 k.k.w., następuje w razie „powołania skazanego do czynnej służby wojskowej”.
W tym przypadku, czas na jaki następuje odroczenie zdeterminowany jest czasem trwania służby wojskowej i trwa do jej ukończenia.
Zaleta:
Istotną zaletą, związaną z obligatoryjnym odroczeniem wykonania kary ograniczenia wolności, jest możliwość ubiegania się, po uzyskaniu pozytywnej opinii dowódcy jednostki woskowej, o zwolnienie od kary ograniczenia wolności, w przypadku, gdy nie przekracza ona 6 miesięcy.
Odroczenie kary pozbawienia wolności
Fakultatywne odroczenie wykonania kary, o którym mowa w art. 151 k.k.w., może wystąpić w szczególnie uzasadnionych przypadkach, zarówno z przyczyn leżących po stronie skazanego (na okres do 1 roku), jak i z przyczyn od niego niezależnych (na okres do 2 lat).
Pierwsza grupa przesłanek, których zaistnienie stanowi podstawę do ubiegania się o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności przez sąd, jest tożsame z przesłanką fakultatywną odroczenia wykonania kary ograniczenia wolności, albowiem chodzi o sytuację, gdy „natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki”, z tym, że w przypadku odraczania kary pozbawienia wolności, pojęcie „ciężkich skutków” nie jest wykładane przez sąd w sposób ścieśniający, tak jak przy odraczaniu kary ograniczenia wolności.
I tak, pod pojęciem „ciężkich skutków dla skazanego”, uprawniających do złożenia wniosku o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności, kwalifikuje się:
- chorobę skazanego, inną niż choroba psychiczna i inna ciężka choroba, określona w art. 150 k.k.w.;
- zdarzenie losowe, które wymaga podjęcia natychmiastowych działań, celem eliminacji skutków;
- dokończenie istotnej dla skazanego pracy, w tym prac związanych z budową domu, umowy o dzieło, prac sezonowych, prac polowych;
- zakończenie kuracji leczniczej przez skazanego;
- konieczność uregulowania przez skazanego spraw osobistych, majątkowych, zawodowych;
- konieczność przystąpienia do ważnych egzaminów, które kończą pewien cykl kształcenia.
Pod pojęciem „zbyt ciężkich skutków dla rodziny skazanego” kryje się z kolei:
- konieczność zapewnienia opieki nad członkiem rodziny, ze względu na jego wiek, chorobę lub kalectwo, pod warunkiem, że opieki tej nie mogą zapewnić inne osoby;
- konieczność znalezienia dla dzieci właściwej opieki i podjęcia działań z tym związanych;
- konieczność umieszczenia chorego członka rodziny w szpitalu lub domu opieki i podjęcie działań z tym związanych.
Zaistnienie jednej z powyżej opisanych, w pierwszej grupie, przesłanek umożliwia odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności na okres do 1 roku.
Z tym że, w przypadku:
- skazanej kobiety ciężarnej lub
- skazanej osoby samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem,
okres odroczenia wykonania kary jest dłuższy i może wynieść aż 3 lata po urodzeniu dziecka.
Druga grupa przesłanek, których zaistnienie stanowi podstawę do ubiegania się o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności przez sąd, odnosi się do sytuacji, gdy „liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów”.
W tym wypadku, zaistnienie jednej z powyżej opisanych przesłanek umożliwia odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności na okres do 2 lat.
Wyjątek:
Orzekanie o odroczeniu w przypadku przeludnienia nie ma zastosowania do:
- skazanych wobec których orzeczono karę przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności
- skazanych za przestępstwa z użyciem przemocy lub groźby jej użycia
- skazanych, w warunkach recydywy szczególnej jednokrotnej i wielokrotnej
- skazanych w związku z przestępczością zawodową, zorganizowaną, przestępczością o charakterze terrorystycznym
- skazanych za przestępstwa określone w art. 197-203 k.k., popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.
Oczywiście, tak jak w przypadku kary ograniczenia wolności, odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności może zostać udzielone kilkakrotnie, z tym, że łączny okres odroczenia, który rozpoczyna swój bieg od dnia wydania pierwszego przedmiotowego postanowienia, nie może przekraczać 1 roku lub 3 lat (po urodzeniu dziecka).
Co istotne, w przypadku odroczenia kary pozbawienia wolności (zarówno z uwagi na pierwszą, jak i drugą grupę przesłanek), sąd może zobowiązać skazanego do określonego postępowania, nakładając na niego m.in. obowiązek podjęcia pracy zarobkowej, poddanie się leczeniu lub rehabilitacji.
Obligatoryjne odroczenie wykonania kary, o którym mowa w art. 150 § 1 k.k.w., następuje w wypadku „choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonanie tej kary”.
Pod pojęciem „ciężkiej choroby psychicznej” należy rozumieć taki stan skazanego, przy którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać jego życiu lub też spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Z kolei „inna ciężka choroba” może odnosić się do chorób psychicznych, które nie zostały uznane za ciężkie, jak również może obejmować inne zakłócenia czynności psychicznych.
W każdym jednakże przypadku, decydujący będzie stan kliniczny skazanego, oraz ustalenie, iż dana choroba uniemożliwia skazanemu wykonywanie kary, chociażby w warunkach szpitala więziennego.
W tym przypadku, czas na jaki następuje odroczenie zdeterminowany jest czasem ustania przeszkody, z tym, że w przypadku, gdy rzeczona choroba będzie trwała przez długi okres czasu, będzie miała charakter przewlekły, a tym samym uniemożliwi prowadzenie postępowania przygotowawczego, sąd zawiesi przedmiotowe postepowania. trwania służby wojskowej i trwa do jej ukończenia.
Zaleta – warunkowe zawieszenie wykonania kary
Przy odraczaniu wykonania kary pozbawienia wolności istotne znaczenie ma instytucja warunkowego zawieszenia wykonania kary.
Skazany może z niej skorzystać pod warunkiem, że:
- kara pozbawienia wolności nie przekracza 2 lat
- odroczenie wykonania kary trwało przez okres co najmniej 1 roku.
Następuje wówczas ponowna ocena zachowania skazanego, w tym ustalenie, czy warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności pozwoli na osiągnięciem wobec skazanego celów kary, w szczególności, czy pozwoli na zapobieżenie powrotowi do przestępstwa.
Wada – odwołanie odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności:
Odroczenie kary pozbawienia wolności może zostać odwołane.
Przesłanki, które umożliwiają sądowi penitencjarnemu na skorzystanie z instytucji odwołania, to:
- ustanie przyczyny, w wyniku której udzielone zostało odroczenie
- niekorzystanie przez skazanego z odroczenia w takim celu, w jakim odroczenie zostało udzielone
- dokonanie rażącego naruszenia porządku prawnego przez skazanego
- niewykonywanie obowiązków do których skazany został zobowiązany przez sąd.