Zgodnie z art. 85 k.k., wyrok łączny jest wymierzany za dwa lub więcej przestępstw kar tego samego rodzaju lub innych podlegających łączeniu, z tym jednak zastrzeżeniem, że kary te podlegają wykonaniu, w całości lub w części – tj. nie zostały wykonane. Fakt, iż kary nie zostały wykonane oznacza, że kary albo w ogóle nie były wykonywane albo skazany odbywa karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym czy też odbywa karę w systemie dozoru elektronicznego, bądź gdy skazany korzysta z przerwy w karze albo warunkowego przedterminowego zwolnienia.
Tak więc kara łączna ma być wymierzana zawsze wówczas, gdy przed wydaniem orzeczenia o karze łącznej nie zostały wykonane (w całości lub części) kary wcześniej orzeczone, a kary te są tego samego rodzaju (np. dwie lub więcej kar pozbawienia wolności, dwie lub więcej kar ograniczenia wolności) albo podlegają łączeniu (np. kara pozbawienia wolności i kara ograniczenia wolności). Łączeniu w karę łączną podlegają zarówno kary orzeczone za przestępstwa wymierzone w jednym postępowaniu, jak i kary orzeczone w poprzednich prawomocnych wyrokach i kara orzeczona w kolejnym procesie.
Do wydania wyroku łącznego właściwy jest sąd pierwszej instancji, który jako ostatni wydał wyrok skazujący w sprawach, które podlegają łączeniu, chyba że wyroki wydały sądy tego samego rzędu, to wtedy właściwym jest sąd wyższego rzędu (jeżeli sądem pierwszej instancji, który wydał ostatni wyrok był Sąd Okręgowy, to wtedy on orzeka; jeżeli orzekały tylko Sądy Rejonowe, to właściwy jest sąd wyższego rzędu, czyli Sąd Okręgowy).
Sąd wszczyna postępowanie w sprawie kary łącznej z urzędu, może jednak wszcząć je także na wniosek skazanego lub jego obrońcy, czy też na wniosek prokuratora.
Kierując się możliwością wydania wyroku łącznego, sąd przede wszystkim uwzględnia cele zapobiegawcze i prewencyjne, jakie ma kara osiągnąć w stosunku do skazanego. Między innymi, sąd bierze pod uwagę bliskość czasową popełnionych czynów, ponieważ daje to możliwość zbudowania całościowej oceny przestępczej działalności skazanego.
WYMIAR KARY
Zgodnie z art. 86 k.k. sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności. Jeżeli suma orzeczonych kar pozbawienia wolności wynosi 25 lat albo więcej, a chociażby jedna z podlegających łączeniu kar wynosi nie mniej niż 10 lat, sąd może orzec karę łączną 25 lat pozbawienia wolności.
Wyrok łączny – jak liczyć?
Przy wydawaniu wyroku łącznego możliwe jest połączenie ze sobą dwóch różnych kar – kary pozbawienia wolności oraz kary ograniczenia wolności. W takim przypadku następuje przeliczenie kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności, gdzie sąd przyjmuje, iż jeden miesiąc ograniczenia wolności jest równy 15 dniom pozbawienia wolności. Nie jest jednak dopuszczalne łączenie ze sobą kary pozbawienia wolności oraz kary grzywny.
Sąd wydając wyrok łączny może przyjąć różne zasady, którymi kieruje się obliczając czas kary do odbycia. Minimalna kara jaka może zostać wymierzona przez sąd w wyroku łącznym może wynieść tyle co najwyższa z kar z jednego z wyroków podlegających połączeniu, zatem granicami, w jakich sąd wymierza karę łączną jest najwyższa z kar wymierzona za poszczególne przestępstwa do sumy wszystkich kar.
Sąd orzekając wyrok łączny może opierać się na trzech zasadach:
1. zasada absorbcji, gdy sąd orzeka karę najsurowszą,
2. zasada asperacji, gdy kara jest orzeczona między dolną a górną granicą,
3. zasada kumulacji, gdy sąd orzeka według matematycznej sumy kar.
Zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą, priorytetową zasadą wymiaru kary łącznej powinna być zasada asperacji, natomiast kara łączna orzekana na zasadzie absorpcji kar, a w szczególności pełnej absorpcji lub kumulacji – wyjątkiem. W konsekwencji zasada pełnej absorpcji kar powinna być stosowana jedynie tam, gdzie pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami zachodził bardzo ścisły związek podmiotowy i przedmiotowy oraz bardzo bliska więź czasowa (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6 kwietnia 2016 r., II AKa 67/16).
To, na której zasadzie sąd się oprze, zależy od kilku przesłanek. Sąd wydając wyrok, uwzględnia chociażby dane dotyczące odbywanej kary lub kar (zachowanie w zakładzie karnym, sposób odbywania kary, wnioski nagrodowe), opinii środowiskowej (pozytywna prognoza kryminologiczna), informacje rodzinne (pozostawanie głową rodziny, opieka nad starszymi członkami rodziny), majątkowe (bycie jedynym żywicielem rodziny, prowadzenie gospodarstwa rolnego), zdrowotne (konieczność pozostawania w leczeniu itp.).
Wyrok łączny a dozór elektroniczny
Wydanie wyroku łącznego powoduje, że wszystkie jednostkowe kary nie podlegają już wykonaniu – wykonywany jest jedynie wyrok łączny. Wobec tego, jeżeli jedna z dotychczasowych kar była odbywana w systemie dozoru elektronicznego, wydanie wyroku łącznego anuluje jej wykonanie. Możliwe jest jednak złożenie nowego wniosku wykonanie wyroku łącznego w systemie dozoru elektronicznego, przy zachowaniu wymogów dla odbywania kary w tym właśnie systemie, czyli:
– kary pozbawienia wolności poniżej jednego roku,
– posiadania określonego miejsca pobytu i zgody osób wspólnie zamieszkujących,
– ustalenia, iż odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego będzie wystarczające do osiągnięcia celów kary, a także gdy stopień demoralizacji oraz względy bezpieczeństwa czy też inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia w zakładzie karnym,
– ustalenia, iż udzieleniu takiego zezwolenia nie stoją na przeszkodzie warunki mieszkaniowe, które umożliwiałyby funkcjonowanie systemu dozoru elektronicznego, a także możliwości techniczno-organizacyjne wykonywania tego dozoru przez właściwy podmiot.
W takiej sytuacji, sąd ponownie bada ww. okoliczności, które stanowią podstawę do wydania orzeczenia przez dany sąd okręgowy. W czasie wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego na skazanym spoczywają określone obowiązki, takie jak przebywanie w określonym miejscu w określonym czasie, noszenie nadajnika czy udzielanie wszelkich informacji o przebiegu kary zarówno sądowi penitencjarnemu, jak i kuratorowi.