Masz polskie korzenie? Twoi rodzice, dziadkowie lub pradziadkowie urodzili się w Polsce? Znalazłeś ich polskie dokumenty tożsamości? Dowiedziałeś się, że któryś z Twoich wstępnych posiadał polskie obywatelstwo? Sprawdź czy istnieje szansa, że Ty także uzyskałeś polskie obywatelstwo i dowiedz się jak wygląda procedura potwierdzenia jego posiadania.
Ustawa o obywatelstwie polskim z dnia 2 kwietnia 2009 roku umożliwia uzyskanie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego w drodze decyzji. Aby takie potwierdzenie uzyskać, należy złożyć odpowiedni wniosek i wykazać w nim, że wnioskodawca nabył polskie obywatelstwo (i nie utracił go do momentu składania wniosku).
Jak jednak ocenić czy nabyło się polskie obywatelstwo?
Analizując czy dana osoba posiada aktualnie obywatelstwo polskie, należy sięgnąć nie tylko do wyżej wymienionej, obecnie obowiązującej ustawy, lecz do wielu regulacji prawnych już nieobowiązujących, tj. przede wszystkim do ustawy o obywatelstwie polskim z 20 stycznia 1920 roku, do ustawy o obywatelstwie polskim z 8 stycznia 1951 roku oraz do ustawy o obywatelstwie polskim z dnia 16 lutego 1962 roku – gdyż co do zasady o obywatelstwie rozstrzygają przepisy obowiązujące w dacie urodzenia (do oceny czy nasi przodkowie nabyli obywatelstwo polskie właściwe będą więc przepisy nieobowiązujących już aktów prawnych).
Obywatelstwo polskie możesz wywieść od swoich przodków – w postępowaniu będziesz musiał wykazać, który Twój wstępny posiadał obywatelstwo polskie (np. babcia) oraz że pozostali zstępni tej osoby (a więc Twoi kolejni wstępni) również to obywatelstwo posiadali (np. Twoja mama – będąca córką wspomnianej babci). Musisz bowiem udowodnić, że posiadanie obywatelstwa polskiego było nieprzerwane wśród Twoich wstępnych w linii prostej (od osoby, co do której posiadasz wiedzę, że posiadała obywatelstwo polskie, aż do Ciebie włącznie).
Każda z wyżej wymienionych ustaw o obywatelstwie polskim przewidywała możliwość nabycia obywatelstwa z urodzenia, i tak:
– ustawa z 1920 roku przewidywała, że co do zasady osoba urodzona na terenie Państwa Polskiego, z dniem wejścia w życie w/w ustawy nabywała polskie obywatelstwo. Osoby urodzone po wejściu w życie tejże ustawy nabywały obywatelstwo polskie jeśli: w przypadku dzieci ślubnych – ich ojciec posiadał polskie obywatelstwo, w przypadku dzieci nieślubnych – ich matka posiadała polskie obywatelstwo.
Jeśli więc przykładowo, Twój pradziadek urodził się w Polsce przed 1920 rokiem (np. w roku 1905), na terenie Państwa Polskiego, to zgodnie z treścią w/w ustawy nabył obywatelstwo polskie wraz z jej wejściem w życie.
Jeśli córka tego pradziadka – Twoja babcia, urodziła się w 1930 roku, to co do zasady nabywała ona obywatelstwo polskie (po swoim ojcu).
– ustawa z 1951 roku przewidywała natomiast, że obywatelstwo polskie posiadają wszystkie te osoby, którym przysługiwało ono na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów, a także nabywają je dzieci, których obydwoje rodzice są obywatelami polskimi. W sytuacji, gdy jedno z rodziców było cudzoziemcem, dziecko również nabywało obywatelstwo polskie, chyba że rodzice przed właściwym organem władzy publicznej wybrali dla dziecka obywatelstwo obce. W powyższym zakresie tożsamą regulacje przewidywała ustawa z 1962 roku.
A więc jeśli córka Twojego dziadka tj. Twoja mama urodziła się w 1959 roku (nawet jeśli żona dziadka nie była Polką i Twoja mama urodziła się zagranicą) – co do zasady nabywała ona obywatelstwo polskie.
Należy podkreślić, iż na gruncie każdej z wymienionych regulacji prawnych obowiązujących uprzednio na terytorium Polski, istniały niewymienione wyżej sytuacje, w których można było nabyć polskie obywatelstwo (np. poprzez nadanie, w niektórych przypadkach również przez zamążpójście lub przyjęcie urzędu publicznego w Polsce). Są to jednak szczegółowe regulacje i wymienienie ich wszystkich w tym miejscu byłoby bezprzedmiotowe.
Należy mieć również na uwadze, że wymienione regulacje przewidywały także sytuacje, w których można było utracić nabyte wcześniej obywatelstwo polskie. Większość z nich wymagała jednak podjęcia dodatkowej decyzji przez uprawniony organ – można było zrzec się obywatelstwa polskiego lub zostać go pozbawionym. Jednakże ustawa z 1920 roku przewidywała możliwość utraty obywatelstwa polskiego „automatycznie” – tj. bez konieczności potwierdzania tego faktu przez jakikolwiek organ, jeśli zostały spełnione ustawowe przesłanki. I tak, zgodnie z art. 11 w/w ustawy – utrata obywatelstwa polskiego następowała przez nabycie obywatelstwa obcego, a także przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody Rządu Polskiego.
Również ustawa z 1951 roku przewidywała możliwość automatycznej utraty obywatelstwa polskiego – zgodnie z treścią art. 4, od momentu jej wejścia w życie obywatelem polskim nie była już osoba, która wprawdzie w dniu 31 sierpnia 1939 roku miała obywatelstwo polskie, jednak mieszka stale zagranicą i: 1) w związku ze zmianą granic Państwa Polskiego nabyła zgodnie z umową miedzynarodową obywatelstwo innego państwa albo 2) jest narodowości rosyjskiej, białoruskiej, ukraińskiej, litewskiej, łotewskiej albo estońskiej albo 3) jest narodowości niemieckiej, chyba że małżonek tej osoby ma obywatelstwo polskie i zamieszkuje w Polsce.
Ponadto, warto podkreślić, że oceniając w konkretnej sprawie czy nasi przodkowie nabyli obywatelstwo polskie i czy udało im się „przekazać” nam to obywatelstwo, musimy mieć na względzie nie tylko regulacje prawne obowiązujące na terytorium RP, ale także przepisy umów międzynarodowych oraz treść aktów prawnych obowiązujących w krajach, do których nasi wstępni się wyprowadzali, lub na terytorium których się urodzili.
Rozstrzygnięcie, czy nabyliśmy obywatelstwo polskie po naszych przodkach, wymaga więc każdorazowej, dokładnej rekonstrukcji historii naszej rodziny i jej analizę przez pryzmat wielu regulacji prawnych obowiązujących uprzednio na terytorium RP oraz przez pryzmat zagranicznych aktów prawnych.
Postępowanie w sprawie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego
Postępowanie w sprawie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego prowadzi Wojewoda właściwy dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy na terytorium RP (aktualnego lub ostatniego), a jeśli dana osoba nigdy nie mieszkała na terenie Polski – Wojewoda Mazowiecki. Możliwe jest również złożenie wniosku zagranicą za pośrednictwem polskiego Konsula, właściwego według miejsca zamieszkania wnioskodawcy.
We wniosku, wnioskodawca zamieszcza swoje dane osobowe oraz wszelkie posiadane informacje, dotyczące swoich wstępnych w linii prostej (rodziców, dziadków, pradziadków, prapradziadków), od których wywodzi polskie obywatelstwo. Poza danymi osobowymi takimi jak data i miejsce urodzenia, data i miejsce zawarcia małżeństwa itp., we wniosku znajduje się miejsce na opisowe przedstawienie życiorysów wyżej wymienionych osób. W życiorysach tych należy w szczególności uwzględnić miejsca zatrudnienia i służby wojskowej w Polsce oraz za granicą, okoliczności wyjazdu z Polski (jeżeli osoba ta mieszkała w Polsce), zmiany imion i nazwiska, posiadane obywatelstwa obce wraz z datą ich nabycia, posiadane dokumenty tożsamości. Wnioskodawca może oczywiście wskazać inne informacje i wyjaśnienia, które jego zdaniem są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające dane i informacje w nim zawarte, a przede wszystkich akty stanu cywilnego (urodzenia i małżeństwa).
Do wniosku należy załączyć potwierdzenie opłaty za decyzję, która zostanie wydana w sprawie (58 zł). Ponadto, jeśli działasz przez pełnomocnika, musisz uiścić opłatę skarbową (w wysokości 17 zł). Z opłaty skarbowej za pełnomocnictwo zwolnieni są: małżonek, rodzice, dzieci i rodzeństwo wnioskodawcy. Stosunek pokrewieństwa powinny potwierdzać załączone do sprawy dokumenty.
Jeżeli jesteś niezadowolony z otrzymanej decyzji, możesz złożyć odwołanie. Odwołanie składa się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji za pośrednictwem wojewody, który wydał decyzję w Twojej sprawie. Masz na to 14 dni od dnia doręczenia decyzji.
